Gazeta kroate “Jutarnji list’ ka bërë një analizë pas deklaratave të shefit të shtetit serb Aleksandar Vuçiq se kishte rënë dakord për kontrata të reja të gazit me Vladimir Putin me një çmim dhjetë fish më të lirë se gazi në Europë.
Sipas mediumit kroat, Aleksandar Vuçiq është duke u ballafaquar me probleme në rritje për shkak të mos vendosjes së sanksioneve ndaj Rusisë.
Nga Brukseli vijnë paralajmërime, se nëse Serbia dëshiron të anëtarësohet në BE, se duhet të harmonizojë politikën e saj të jashtme dhe të sigurisë me Brukselin, që nënkupton vendosjen e sanksioneve ndaj Rusisë, ndërsa Moska sugjeron se mbështetja ruse për Kosovën mund të ndryshojë në mënyrë drastike ndërsa në Beograd ka shumë pretendentë që Kremlini mund t’i vendosë në fron duke e rrëzuar Vuçiqin. Jutarnji list shkruan se Së fundmi, Vuk Jeremiç iu ofrua hapur Putinit. Vuçiq është në rrush të pa vjelur.
Pasi Putini e la në pritje ditët e fundit, ata megjithatë zhvilluan një bisedë telefonike të dielën. Në fillim të javës, Vuçiq u mburr se do të bisedonte me Putinin rreth cështjes së furnizimit me gaz, por nga Kremlini thanë se Putin nuk e kishte bisedën në agjendën e tij.
Pasi e vuri në zjarr që ndizet ngadalë Putin dhe Vuçiq biseduan me njëri-tjetrin.
Agjencia ruse e lajmeve Interfax raportoi se Putini kishte premtuar “dërgesa të pandërprera të gazit natyror në Serbi” dhe Vuçiç tha se kishte rënë dakord për kontrata të reja gazi dhe se ky do të ishte “bindshëm (gjoja deri në dhjetëfish) çmimi më i mirë në Evropë”. Kjo mund të përcaktojë në masë të madhe se si do të reagojë Vuçiq ndaj presionit në rritje nga Brukseli dhe mesazheve se “ai nuk mund të pretendojë të jetë neutral” gjatë luftës në Ukrainë.
Mirëpo, edhe pse mori atë që donte të dëgjonte nga Putini – vuajtjet për Vuçiqin nuk u ndalën, sado që ai u shtir si i qetë para publikut të tij. Në fillim të qershorit ata do të kenë dy vizita shumë të ndërlikuara dhe ndoshta vendimtare. Gjegjësisht, më 10 qershor në rajon do të arrijë kancelari gjerman Olaf Scholz (do të vizitojë Beogradin, Prishtinën, Shkupin dhe Sarajevën) “E ardhmja evropiane e Serbisë” nëse nuk i bashkohet politikës së përbashkët të sanksioneve.
Mirëpo, sapo u njoftua se po vinte kancelari gjerman, u bë e ditur se tre ditë para tij, në Beograd do të shkojë mysafiri më i pakëndshëm i këtij momenti, diplomati i parë i Putinit dhe një nga skifterët më të egër në Kremlin – Sergei Lavrov.
Sipas “Jutarnji list”, ai ndoshta do të cojë mesazhe shtesë “parandaluese”, sugjerime dhe kërcënime të Putinit dhe do ta përgatisë Vuçiqin për një bisedë me Scholz-in, me parimin “Unë ju paralajmërova dhe shihni se çfarë do të bëni”. Sergei Lavrov mund të sjellë disa mesazhe të tjera që “vëllai Vladimir” nuk ka arritur t’i thotë në bisedën telefonike të së dielës. Për shkak të garancive që mori nga Putini, Vuçiç tani mund të jetë në gjendje të flasë me Scholz në një mënyrë më të qetë, por kjo vështirë se do të ndryshojë përpjekjet e BE-së për ta mbajtur Serbinë të pastër.
Sipas ish-ambasadorit serb në Gjermani, Ognjen Pribicevic, Vuçiq nuk mund ta refuzojë Lavrovin, d.m.th. duhet ta presë atë, pavarësisht se ministri i jashtëm rus tani është një nga mysafirët më të padëshiruar.
Vuçiq po e bën më të vështirë vendosjen e sanksioneve për shkak të presionit rus, varësisë së madhe nga energjia ruse dhe për shkak se shumica e serbëve kanë një qëndrim pro-rus për luftën në Ukrainë. Pribiçeviq beson se për shkak të vizitës së Lavrov do të rritet edhe presioni nga Perëndimi.
Nga kampi i Vuçiqit vijnë deklarata kontradiktore, me të cilat ai dëshiron të qetësojë të dyja palët ose të shtyjë vendimin e pashmangshëm. Kështu Zorana Mihajloviq, bashkëpunëtorja e ngushtë e Vuçiqit, thotë se prioritet është anëtarësimi i plotë në BE: “Nuk kam as dilemën më të vogël se Serbia duhet të bëjë absolutisht gjithçka për të arritur këtë qëllim. Një tjetër nga bashkëpunëtorët e ngushtë të Vuçiqit, Vladimir Gjukanoviq, thotë se nuk ka dyshim se vendosja e sanksioneve kundër Rusisë “do t’i hapte të gjitha dyert për Perëndimin”, por, shtoi ai, “ka diçka që quhet moral dhe krenari”. Pra, Vuçiq ende po tenton të ulet në dy karrige, edhe pse, në fakt, të dy tashmë i kanë shpëtuar.
Por pavarësisht se çfarë thonë të tjerët, sado të afërt të jenë me të, të gjithëve e kanë të qartë se vetëm ai dhe askush tjetër nuk duhet të marrë një vendim. Vuçiq gjithsesi ka dhjetë vjet që sundon, pra i fundit dhe vendimtar, dhe aty nuk mund të mashtrojë askënd. Megjithatë, sigurisht që nuk është e lehtë për të, sepse varësia nga energjia ruse është e madhe, por jo vetëm kaq, por rusët janë pronarë të gjithë infrastrukturës energjetike serbe, dhe përmes disa simboleve të tjera shumë të rëndësishme sociale dhe regjimike, si p.sh. kontroll mbi dy klubet më të rëndësishme sportive, Yllin e Kuq dhe Partizanin.
Përkatësisht, siç shkruan portali Evropa e Lirë, monopolin më të fortë në tregun e gazit dhe naftës në Serbi e mban kompania më e fortë shtetërore ruse Gazprom. Ata janë pronarët e shumicës së Industrisë së Naftës së Serbisë (NIS) – 51 për qind, të cilës ia kanë shitur pa tender dhe, thonë ata, për të paktën tre herë më pak se vlera reale – për 400 milionë euro. Për më tepër, rusët janë pronarët e shumicës së depozitave nëntokësore të gazit në Banatski Dvor. Filiali i Gazprom Gazpromneft zotëron 56.15 përqind të aksioneve të Banatski Dvor, ndërsa Serbia zotëron vetëm 13.98 përqind. Kjo e ka vënë Serbinë në një pozicion shumë të pafavorshëm ndaj rusëve, veçanërisht pas agresionit ndaj Ukrainës dhe presionit nga Brukseli për t’iu bashkuar sanksioneve si një vend që dëshiron të anëtarësohet në BE.
Megjithatë, përveç që mban në dorë të ardhmen energjetike dhe infrastrukturën e Serbisë, Gazprom është edhe sponsori kryesor i klubit të futbollit “Crvena Zvezda” dhe i klubit të basketbollit Partizan, gjë që mund të krahasohet me rëndësinë e kontrollit të industrisë së naftës dhe gazit. Pra, e ardhmja e tyre varet edhe nga bujaria e rusëve. Siç prezantohet në publikun serb – nuk është thjesht një sponsorizim i plotë, por një partneritet strategjik i brendit të biznesit rus dhe markës sportive serbe.
Kujtojmë se pas agresionit ndaj Ukrainës, të gjitha klubet e Evropës Perëndimore që kishin kontrata me Gazprom ndërprenë bashkëpunimin dhe hoqën reklamat e tyre nga fanellat dhe stadiumet, përveç Yllit të Kuq, i cili refuzoi ta bënte këtë.
