Përafërsisht 20 milionë tonë drithë gjenden në Ukrainë, me pak rrugëdalje nga ky vend. Është një krizë që po e mbyt ekonominë e Ukrainës dhe po ndërpret pjesën tjetër të botës nga furnizimi me drithëra.
Ndryshe, Ukraina siguron rreth 10 për qind të sasisë globale të eksporteve të grurit dhe pothuajse gjysmën e vajit të lulediellit në botë. Krahas Rusisë, Ukraina e bën këtë rajon një nga “shportat e bukës” në botë.
Por lufta e Moskës në Ukrainë dhe sanksionet perëndimore kundër Rusisë kanë goditur eksportet bujqësore nga i gjithë rajoni i Detit të Zi.
Këto produkte mund të zëvendësohen në tregun global, por me një kosto, shkruajnë mediat e huaja.
Kështu, ushqimi bëhet më i vështirë për t’u siguruar për vendet e varfra dhe për njerëzit e varfër në vendet e pasura.
Kjo madje mund të thellojë një krizë urie në mbarë botën.
Në këtë drejtim, agjencitë ushqimore të Kombeve të Bashkuara paralajmërojnë se një rekord prej 49 milionë njerëz, në 46 vende, janë në rrezik të “rrëshqasin në nivelin e urisë” këtë vit.
Sipas të dhënave, Ukraina eksportoi shumë nga prodhimet e saj të vitit 2021 përpara fillimit të agresionit të Rusisë, duke përfshirë shumë grurë, por disa prej tyre, dhe produkte si misri, janë ende në ruajtje.
Dhe flotat ruse po bllokojnë rrugën dhe zona është shumë e minuar.
Veç kësaj, tani korrjet e këtij sezoni po fillojnë, por me hapësira të kufizuara për të vendosur të korrat e reja.
Kjo ngecje do të thotë që disa kultura mund të kalben dhe për sa kohë që janë atje, ato mbeten të pambrojtura ndaj sulmeve ose vjedhjeve ruse.
Megjithatë, Ukraina është ende duke dërguar drithërat e saj në perëndim, përmes Evropës me sfidat e infrastrukturës dhe një luftë e furishme – që do të thotë se është “vetëm një pjesë e asaj” që do të duhej të ishte.
Rachid Bouda, drejtori menaxhues i kompanisë së transportit MSC Ukraine, zakonisht dërgonte rreth 10,000 kontejnerë çdo muaj nga portet ukrainase në Detin e Zi, si Odesa dhe Chornomorsk.
Ato ishin të mbushura me të gjitha llojet e mallrave bujqësore: grurë, elb, misër, vaj luledielli në kontejnerë.
Tani, kjo shifër është më shumë si 1,000, ndoshta 1,500 kontejnerë – megjithëse asnjë nuk largohet nga portet e Ukrainës.
Një rrugë është përmes Constanca-s, një port në Detin e Zi, në Rumani.
Por për të marrë kontejnerët atje, ata duhet së pari të udhëtojnë në rrugë tokësore – me kamion ose me tren.
Këto rrugë kërkojnë kohë, me ndërlikime logjistike, të ngarkuara dhe të kushtueshme. Mbi të gjitha, këto metoda nuk mund të ofrojnë vëllimet e nevojshme për të bartur këtë sasi gruri.
“E vetmja mënyrë për të transportuar grurë nga Ukraina është përdorimi i porteve ukrainase të Detit të Zi”, vlerëson Bouda.
Ukraina transporton shumicën e grurit të saj përmes porteve në Detin e Zi
Përpara luftës, Ukraina eksportonte rreth 5 milionë ton metrikë grurë çdo muaj, rreth 90 për qind e saj nga portet e Ukrainës në Detin e Zi, si Odesa, ku depot masive ruajnë drithin përpara se të transportohet nga atje.
“E gjithë infrastruktura e vendit është projektuar në këtë mënyrë, për të eksportuar drithëra përmes këtyre porteve të Detit të Zi”, tregon Paskal Zhelev, profesor i asociuar i marrëdhënieve ekonomike ndërkombëtare në Universitetin e Ekonomisë Kombëtare dhe Botërore në Sofje, Bullgari.
Dhe agresioni i Rusisë e ndërpreu të gjithë këtë.
Forcat ruse kanë sulmuar periodikisht Odesa-n, megjithëse porti është ende nën kontrollin e Ukrainës.
(Rusia kontrollon portet në juglindje të Ukrainës, si Mariupol, në Detin Azov, megjithëse ato janë më pak kritike për dërgesat e grurit).
Por flotat ruse kontrollojnë kryesisht ujërat jashtë Ukrainës dhe bllokada e tyre e ka shkëputur Ukrainën nga këto rrugë detare.
Ukraina gjithashtu mbylli portin dhe minoi vijën bregdetare të Odesa-s për t’u mbrojtur kundër çdo përpjekjeje ruse për të zbritur atje.
Bllokada është ekstreme dhe pasi Rusia filloi agresionin, tregtia nuk mund të ndodhte si zakonisht.
Kjo pasi që shumë firma tregtare nuk duan t’i dërgojnë anijet e tyre për t’u ankoruar në një port që mund të bëhet një objektiv për një goditje raketore dhe rreziqet e të bërit biznes në një zonë lufte rrisin në mënyrë dramatike primet e sigurimit, gjë që rrit koston e transportit të çdo ngarkese.
Kjo do të thotë, nëse firmat duan ta marrin fare atë rrezik.
Mënyra e vetme e mundshme për të nxjerrë grurin ukrainas është duke i dhënë fund bllokadës së Detit të Zi. Por si?
Eksporti kulmor i drithërave të Ukrainës ndodh midis korrikut dhe dhjetorit, thanë ekspertët, pasi të ketë filluar sezoni i korrjes – njerëzit duan grurin më të freskët, më të mirë, dhe më pas kulturat e tjera që korren pas kësaj.
Kokrrat e mbetura shpërndahen gjatë vitit të ardhshëm, derisa sezoni të rifillojë në korrik.
Kjo është arsyeja pse situata e grurit në Ukrainë po bëhet kaq urgjente. Gruri i Ukrainës mbillet në dimër dhe ishte kryesisht në tokë kur filloi lufta.
Të mbjellat e tjera të mbjella në pranverë, si misri dhe luledielli, janë në rënie, por jo jashtëzakonisht.
“Fermerët mbjellin, kjo është ajo që ata bëjnë”, citohet të ketë thënë Mike Lee, drejtor i Green Square Agro Consulting, i cili parashikon rendimentet e të korrave për rajonin e Detit të Zi.
“Edhe në situatën ekstreme të një lufte, ata prapë dolën dhe mbollën”.
Siç thuhet më tej, zyrtarët ukrainas vlerësuan në fillim të këtij viti se rendimentet e të korrave të grurit do të ulen rreth 20 për qind.
Veç kësaj, fermerët ukrainas do të vazhdojnë të korrin dhe ata kanë nevojë për një vend për ta ruajtur atë.
Por për shkak se drithi i vitit të kaluar ka ngecur i bllokuar, depot janë në mungesë.
BE-ja mund të sjellë disa të tilla portative dhe presidenti i SHBA-së, Joe Biden ka sugjeruar ndërtimin e disa të tillave përgjatë kufirit polak për të qenë më i aftë për të lëvizur drithërat në tokë.
Disa kultura si gruri janë pak më të lehta për t’u ruajtur, por ende sfiduese pasi kulturat e tjera fillojnë të vijnë më vonë gjatë vitit.
Gjithashtu, magazinimi është i kushtueshëm për fermerët, veçanërisht nëse nuk është e qartë se ata mund të shesin edhe drithin e tyre.
“Duhet të shpenzoni para për ta mbajtur drithin në gjendje të mirë. Nëse kjo është e keqe, kjo do të thotë gjithashtu se cilësia e grurit do të jetë më e ulët dhe çmimi do të jetë më i ulët”, mendon Oleg Nivievskyi, nga Shkolla Ekonomike të Kievit, i specializuar në ekonominë bujqësore.
Të gjitha këto zgjidhje – vendet e BE-së që lehtësojnë kontrollet ndërkufitare për dërgesat tokësore të grurit, depot e reja – janë fasho në një plagë të hapur.
Andaj, ka vetëm një zgjidhje, vlerëson Nikolay Gorbachov, kreu i Shoqatës së Grurit të Ukrainës, një grup industrie për eksportuesit dhe përpunuesit e grurit. Dhe ajo është “hapni portet”.
Në këtë drejtim, Turqia po ndërmjetëson bisedimet me Rusinë për portet, duke përfshirë një propozim të Kombeve të Bashkuara që do të krijonte një lloj korridori të sigurt për transportin e grurit, potencialisht me shoqëruesit detarë turk.
Të tjerë kanë propozuar përdorimin e flotës së NATO-s ose të Mbretërisë së Bashkuar ose të Shteteve të Bashkuara – diçka siç bëri SHBA në vitet 1980 në Gjirin Persik.
Ky plan potencialisht do t’i vendoste anijet e NATO-s në mënyrë të pakëndshme pranë atyre ruse dhe Shtetet e Bashkuara, për momentin, e kanë përjashtuar atë.
Rusia ka sugjeruar gjithashtu se mund të lehtësojë bllokadën, në këmbim të lehtësimit nga sanksionet perëndimore, një kusht “të cilin po e përdor” për të fajësuar Shtetet e Bashkuara dhe Perëndimin, jo luftën e saj të paprovokuar, për krizën e ardhshme ushqimore.
Edhe nëse arrihet një marrëveshje, ujërat e rajonit do të duhet ende të çminohen, gjë që ekspertët thanë se është teknikisht e mundur, por do të marrë kohë, ndoshta muaj.
Ukraina është e shqetësuar se kjo do ta linte Odesa-n të pambrojtur ndaj sulmeve, veçanërisht pasi Rusia ka një histori të shkeljes së këtyre marrëveshjeve.
Por siç thanë ekspertët, duhet të ketë një lloj përparimi diplomatik, sepse Deti i Zi është e vetmja mënyrë e mundshme për të nxjerrë grurin jashtë vendit.
“Përndryshe”, paralajmëron Zhelev, “vuan e gjithë bota”.
